Umowa dowodowa jest to zatem porozumienie pomiędzy stronami danego stosunku prawnego, na mocy którego wyłącza się konkretne dowody. W toku postępowania sądowego przedsiębiorcy nie będą mieli zatem możliwości powoływania się na te dowody. Umowy dowodowej nie można jednak zawrzeć w sprawach, w których roszczenia nie wynikają ze stosunków umownych, ale przykładowo z czynów niedozwolonych czy bezpodstawnego wzbogacenia.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby wyłączenie dowodów było skuteczne?

• w umowie należy wymienić konkretne (określone) dowody. Z uwagi na brak szczegółowych regulacji w tym zakresie, wydaje się, że można wykluczyć pewne rodzaje dowodów (np. z dokumentu, opinii biegłego), albo konkretne dowody (np. zeznania świadka),
• należy wskazać stosunek prawny odnoszący się do danej umowy dowodowej,
• stosunek prawny musi mieć swoje źródło w umowie.

Jakie są sposoby zawarcia umowy dowodowej? Zgodnie z art. 458⁹ § 2 k.p.c. umowę dowodową można zawrzeć w dwóch formach:

• na piśmie pod rygorem nieważności,
• ustnie przed sądem.

Zarzut bezskuteczności lub nieważności umowy dowodowej

Z art. 458⁹ § 4 k.p.c. wynika, że zarzut bezskuteczności lub nieważności umowy dowodowej powinien zostać podniesiony niezwłocznie po przedstawieniu umowy sądowi najpóźniej na posiedzeniu, na którym powołano się na tę umowę, a jeśli uczyniono to w piśmie procesowym, to najpóźniej – w następnym piśmie procesowym albo na najbliższym posiedzeniu.

Kiedy warto zawrzeć umowę dowodową?

Zawarcie umowy dowodowej warto rozważyć w sytuacji, gdy jej celem ma być przyspieszenie i skrócenie postępowania sądowego. Taka sytuacja może mieć miejsce w kilku przypadkach. Przykładowo, kiedy strony procesu wyłączą dowód z zeznań świadków czy opinii biegłych, które to dowody są uznawane za najbardziej czasochłonne, a jednocześnie dysponują innymi środkami dowodowymi, na podstawie których możliwe jest wykazanie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Ponadto, zawarcie umowy dowodowej może być uznane za celowe, jeżeli przedsiębiorcy zrezygnują z przeprowadzania dowodu z przesłuchania strony, np.  prezesa spółki bądź członka zarządu, którzy niejednokrotnie nie posiadają bezpośredniej wiedzy w zakresie okoliczności objętych przedmiotem sporu. Możliwe jest również wyłączenie określonych dowodów, w sytuacji gdy ich przeprowadzenie spowoduje ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Umowa dowodowa – zalety i wady

Niewątpliwą zaletą jest możliwość przyspieszenia postępowania sądowego poprzez zawarcie umowy dowodowej i wyłączenie przeprowadzenia czasochłonnych dowodów, a okoliczności sporne mogą zostać udowodnione innymi środkami dowodowymi. Istotny jest także fakt, iż zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego sąd nie może z urzędu dopuścić dowodu, który został wyłączony umową dowodową.

Należy zwrócić także uwagę na negatywne strony zawarcia umowy dowodowej. Jeżeli bowiem strony wyłączą istotne dla sprawy dowody, to istnieje możliwość, że dojście do prawdy materialnej będzie znacznie utrudnione. Co więcej, duże podmioty gospodarcze mogą do swoich umów dodawać postanowienia dotyczące wyłączenia możliwości przeprowadzenia określonych dowodów, zatem jeżeli dany przedsiębiorca podpisze umowę z takim podmiotem gospodarczym, nie mając przy tym świadomości wyrażenia zgody na umowę dowodową, pojawia się ryzyko, że znajdzie się w trudnej sytuacji pod względem procesowym i umowa ta ostatecznie utrudni przedsiębiorcy podjęcie obrony.

Mając na względzie powyższe argumenty, przedsiębiorcy powinni zdać sobie sprawę, iż stosowanie umowy dowodowej, może zarówno przyczynić się do przyspieszenia postępowania i zaoszczędzenia kosztów procesu, jak również może zostać wykorzystane jako instrument nacisku silniejszej strony procesu na słabszego przedsiębiorcę. Dlatego też ewentualne zawarcie umowy dowodowej powinno wynikać ze świadomego działania przedsiębiorców.