25 lipca 2018 r. Prezydent RP podpisał ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (dalej jako Ustawa), która wprowadza szereg rozwiązań dotychczasowych problemów prawnych związanych ze śmiercią przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Do tej pory firma umierała de facto wraz z właścicielem. Po jego śmierci brak było bowiem możliwości prawnej kontynuacji tej działalności, posługiwania się jego numerem NIP, wygasały umowy o pracę, niektóre umowy cywilnoprawne i decyzje administracyjne, w tym zezwolenia i koncesje. Nie było również możliwości korzystania ze środków zgromadzonych na firmowym koncie bankowym.

Nowa Ustawa część tych problemów niweluje. Celem  wprowadzenia nowych rozwiązań jest możliwość kontynuowania działalności po śmierci przedsiębiorcy oraz wzmocnienie ochrony praw osób trzecich związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym przede wszystkim pracowników, kontrahentów i podmiotów współpracujących z przedsiębiorcą. W konsekwencji, po wejściu w życie Ustawy możliwe będzie dalsze prowadzenie firmy przez następców prawnych przedsiębiorcy, w tym kontynuacja rozliczeń podatkowych na podstawie numeru NIP zmarłego przedsiębiorcy. W określonych przypadkach możliwe będzie również wykonywanie koncesji, czy zezwoleń uzyskanych przez przedsiębiorcę.

Ustawa ma zostać ogłoszona w Dzienniku Ustaw RP pod koniec sierpnia br.

Przedsiębiorstwo w spadku

Z chwilą śmierci przedsiębiorcy, jego przedsiębiorstwo stanie się przedsiębiorstwem w spadku. W skład tego przedsiębiorstwa wchodzić mają składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci, oraz inne składniki wskazane w Ustawie. Istotne jest to, że jeżeli w chwili śmierci przedsiębiorcy, przedsiębiorstwo stanowiło w całości mienie przedsiębiorcy i jego małżonka, przedsiębiorstwo w spadku obejmie całe to przedsiębiorstwo.

Zgodnie z Ustawą, w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego (patrz niżej) lub wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa, których przykładowy katalog wskazuje Ustawa, będą mogli dokonywać:

  1. małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku lub
  2. spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, albo
  3. spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy albo zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Osoby, które w złej wierze dokonają czynności, do których nie były upoważnione, ponosić będą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez dokonanie tej czynności.

Zarząd sukcesyjny

Z chwilą wejścia w życie nowych regulacji przedsiębiorca będzie miał możliwość powołania zarządcy sukcesyjnego poprzez wskazanie określonej osoby do pełnienia tej funkcji lub zastrzeżenie, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym. W takim wypadku zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy.

Jeśli przedsiębiorca nie złoży wniosku o wpis do CEIDG zarządcy sukcesyjnego, będą mogli go powołać małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku lub spadkobierca ustawowy albo testamentowy, który przyjmie spadek, względnie zapisobierca windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku. Powołanie zarządcy sukcesyjnego może nastąpić w terminie 2 miesięcy od śmierci przedsiębiorcy.

W każdym wypadku ustanowienie zarządu sukcesyjnego wymaga powołania zarządcy, wyrażenia przez niego zgody na pełnienie tej funkcji oraz wpisu do CEIDG.

Zarząd sukcesyjny obejmie zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku.

Właściciel przedsiębiorstwa w spadku

Zgodnie z Ustawą właścicielem przedsiębiorstwa w spadku stanie się:

  1. osoba, która zgodnie z prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia albo europejskim poświadczeniem spadkowym, nabyła przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie na podstawie zapisu windykacyjnego;
  2. małżonek przedsiębiorcy;
  3. osoba, która nabyła przedsiębiorstwo w spadku albo udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Co do zasady, z dniem uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, lub z dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę lub z dniem dokonania działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku zarząd sukcesyjny wygaśnie.

Należy mieć na uwadze, że niniejszy artykuł stanowi ogólny opis niektórych nowych regulacji wprowadzanych Ustawą.