Celem Dyrektywy jest ustanowienie wspólnych minimalnych norm zapewniających wysoki poziom ochrony sygnalistów na terenie Unii Europejskiej.

Kim jest sygnalista?

Sygnalista to osoba zgłaszająca naruszenia prawa Unii. Dyrektywa wskazuje, że sygnalistą są osoby pracujące dla organizacji publicznej lub prywatnej lub utrzymujące kontakt z taka organizacją w związku ze swoją działalnością zawodową. Co ważne, ochrona powinna również objąć te kategorie osób fizycznych, które, mimo że nie są „pracownikami” w rozumieniu art. 45 ust. 1 TFUE, mogą odgrywać kluczową rolę w ujawnianiu naruszeń prawa Unii i mogą znaleźć się we wrażliwej sytuacji ekonomicznej w kontekście swojej działalności zawodowej. Celem zapewnienia skutecznej ochrony sygnalistów Dyrektywa  znacznie rozszerza krąg podmiotów podlegających ochronie.  Zakres zastosowania Dyrektywy obejmuje więc m.in.

• wspólników lub akcjonariuszy podmiotów korporacyjnych,
• osoby będące członkami organów administrujących, zarządzających bądź nadzorczych przedsiębiorstwa,
• wolontariuszy, stażystów,
• osoby pomagające w dokonaniu zgłoszenia, współpracowników lub krewnych osoby dokonującej zgłoszenia
• jak również inne podmioty wymienione w motywach preambuły Dyrektywy.

Dyrektywę zobowiązane będą wdrożyć wszystkie podmioty prawne w sektorze publicznym. Ponadto, procedury zgłaszania nieprawidłowości mają zostać wprowadzone przez podmioty, które zatrudniają co najmniej 50 pracowników. Jednocześnie Państwa członkowskie mogą zobowiązać podmioty w sektorze prywatnym, które zatrudniają mniej niż 50 pracowników, do ustanowienia wewnętrznych kanałów i procedur dokonywania zgłoszeń przez sygnalistów. Niestety, z uwagi na brak polskiej ustawy implementującej Dyrektywę, nie sposób przewidzieć założeń jakie przyjmie w tym zakresie polski ustawodawca.

Przepisy krajowe

Aktualnie w polskim systemie prawnym brak jest kompleksowej regulacji poświęconej ochronie sygnalistów. Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek wdrożenia regulacji zapewniających ochronę sygnalistom, w tym ustanowienia wewnętrznych procedur dokonywania zgłoszeń naruszeń dotyczący podmiotów z sektora publicznego i prywatnego. W dniu 18 października 2021r.  na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Projektowana ustawa będzie implementować do krajowego porządku prawnego Dyrektywę.

Status zgłaszającego według treści art. 4 ww. projektu otrzyma osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym m. in. pracownik, osoba ubiegająca się o zatrudnienie, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej czy wolontariusz.

Natomiast naruszenie prawa jest definiowane jako działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące jednego z 12 enumeratywnie wymienionych gałęzi działalności w tym m.in. zamówień publicznych usług, produktów i rynków finansowych; ochrony środowiska; ochrony konsumentów; ochrony prywatności i danych osobowych; rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.

Obowiązki dla przedsiębiorców

Dyrektywa nakłada na przedsiębiorców nowe obowiązki związane z zapewnieniem szeroko pojętej zgodności organizacji w obszarze ochrony sygnalistów. Dyrektywa nakłada na przedsiębiorcę przede wszystkim obowiązek utworzenia bezpiecznych kanałów raportowania oraz ustanowienia procedur z nimi związanych.  W szczególności kanały dokonywania zgłoszeń powinny umożliwiać osobom dokonywanie zgłoszeń na piśmie oraz przekazywanie zgłoszeń drogą pocztową, za pośrednictwem fizycznych skrzynek na skargi lub na platformie online, intra- lub internetowej, bądź dokonywanie zgłoszeń ustnie, za pośrednictwem gorącej linii lub innego systemu komunikacji głosowej, z zastrzeżeniem zapewnienia poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia.

Aktualny projekt polskiej ustawy zakłada obowiązek pracodawców ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, określającego wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych (art. 28 ust.1 projektu). W kolejnych przepisach projektowanej ustawy przewidziane są szczegółowe warunki realizacji tego obowiązku.

Jakkolwiek aktualnie nie sposób przewidzieć dalszej ścieżki legislacyjnej  ww. projektu ustawy i daty jej wejścia w życie, to  należy pamiętać o wynikających z Dyrektywy wiążących terminach na wdrożenie odpowiednich mechanizmów raportowania nieprawidłowości:

1. podmioty zatrudniające powyżej 250 pracowników są zobowiązane do ich wdrożenia od 17 grudnia 2021r.
2. podmioty zatrudniające od 50 do 249 pracowników są zobowiązane do ich wdrożenia do 17 grudnia 2023 r.

Za naruszenie praw sygnalistów przewidziane są skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje, których dokładne określenie Dyrektywa pozostawia w gestii Państw Członkowskich.

 W przypadku wątpliwości w zakresie oceny sytuacji związanych ze stosowaniem przepisów Ustawy, uprzejmie proszę o bezpośredni kontakt telefoniczny 42 636 18 60 lub mailowy na adres firmaprawnicza@firmaprawnicza.pl w celu dokonania indywidualnej oceny przedmiotowej sprawy.

 Powyższa aktualność została zamieszczona w celu informacyjnym. Żadna z informacji nie stanowi porady prawnej.