Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych ustaw (Dz. U. 2015. 1634 z dnia 16 października 2015 r.) z dnia 5 sierpnia 2015 r. weszła w życie dnia 17 kwietnia 2016r. Wprowadzoną nowelizacją przyjęto szereg rozwiązań mających przede wszystkim na celu zwiększenie ochrony konsumentów.

Kontrola wzorców umownych

Według nowego modelu kontroli wzorców umownych, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej Prezes UOKIK) może w drodze decyzji administracyjnej uznać dane postanowienie umowy za niedozwolone i zakazać jego wykorzystywania w obrocie.   Kontrola ta ma charakter abstrakcyjny, co oznacza, że jej przedmiotem jest ocena postanowienia wzorca umownego w oderwaniu od konkretnej umowy zawartej z konsumentem oraz od działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorcę. W przypadku uprawomocnienia się decyzji Prezesa UOKIK, wywołuje ona skutek w stosunku do przedsiębiorcy, co do którego wydano decyzję oraz do wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na postawie kontrolowanego wzorca umownego.

Decyzje tymczasowe

Prezes UOKIK uzyskał uprawnienie do wydawania decyzji tymczasowych, jeszcze przed zakończeniem prowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Taka decyzja wydawana jest w przypadku, gdy dalsze stosowanie przez przedsiębiorcę danej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla zbiorowych interesów konsumentów. Na jej podstawie przedsiębiorca zobowiązany zostaje do zaniechania danych praktyk przez czas oznaczony, nie dłuższy niż do dnia wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie. Istotnym jest, że decyzją tymczasową nie są nakładane na przedsiębiorcę żadne kary.

Komunikaty i ostrzeżenia

Nowelizacją wprowadzono również uprawnienie Prezesa UOKIK do nieodpłatnego publikowania w publicznym radio i telewizji ostrzeżeń dla konsumentów o zaobserwowanych w obrocie zjawiskach, które zagrażają ich interesom. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy w związku z prowadzonym postępowaniem Prezes UOKIK poweźmie podejrzenie o stosowaniu praktyk, które mogą spowodować znaczne szkody lub inne negatywne konsekwencje dla wielu konsumentów.

Istotny pogląd w sprawie

W sprawach prowadzonych przed sądami powszechnymi, które dotyczą ochrony konkurencji i konsumentów Prezes UOKIK uzyskał uprawnienie do przedstawienia istotnego poglądu, w sytuacji gdy przemawia za tym interes publiczny.

Zakaz nieuczciwej sprzedaży

Nowelizacja zakazuje przedsiębiorcom proponowania konsumentom usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom. Przedsiębiorca zobowiązany jest przed złożeniem oferty dokonać odpowiedniej analizy, aby proponując usługę finansową nie naruszać dobrych obyczajów, obowiązków ciążących na przedsiębiorcy wobec konsumenta, a także aby dostosować usługę do cech konsumentów i ich potrzeb oraz zaproponować usługę w sposób odpowiadający jej rodzajowi.

Tajemniczy klient

Ustawa wprowadza instytucję „tajemniczego klienta”, będącego kontrolerem UOKIK,  który wcielając się w rolę potencjalnego klienta przedsiębiorcy, zbiera informacje o stosowanych przez przedsiębiorcę praktykach.  Przed przystąpienie do czynności Prezes UOKIK zobowiązany jest uzyskać zgodę Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podjęcie czynności zmierzających do zakupu towaru. Po uzyskaniu zgody „tajemniczy klient” udaje się do kontrolowanego przedsiębiorstwa przyjmując rolę przeciętnego konsumenta, zainteresowanego określonym towarem lub usługą. Przeprowadzane czynności mogą być rejestrowane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk, bez konieczności uzyskiwania wcześniejszej zgody kontrolowanego. Kontroler nie jest uprawniony do stosowania prowokacji, a jedynie rutynowych zachowań przeciętnego konsumenta. Po zakończeniu czynności kontroler zobowiązany jest okazać przedsiębiorcy dokumenty upoważniające do kontroli, a zebrane przez niego materiały mogą stanowić dowód w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów podjętej przez UOKIK.

Przedstawione rozwiązania stanowią najważniejsze zmiany wprowadzone dnia 17 kwietnia 2016 r. ustawą nowelizującą dotychczasowe przepisy i wskazują na zwiększenie ochrony konsumentów (w tym na rynku usług finansowych) oraz na poszerzenie zakresu obowiązków przedsiębiorców i wprowadzenie nowych mechanizmów kontroli stosowanych przez nich praktyk.